O tym, jak ważne jest świeże powietrze w domu, nie powinno się nikogo przekonywać; to jest oczywiste. Jednak jak zapewnić jego odpowiednią wymianę przy szczelnych oknach?
Wentylowanie pomieszczeń jest konieczne. Nieprawidłowy skład powietrza skutkuje bowiem nie tylko złym samopoczuciem, ale może być przyczyną licznych chorób, w tym układu oddechowego, a także alergii. Na dodatek zawarta w nim wilgoć powoduje degradację elementów budowlanych. Na ramach okiennych, ścianach czy sufitach powstaje pleśń, która z czasem może się przekształcić w grzyba.
Rozporządzenie Ministra Infrastruktury w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie dokładnie określają zalecenia dotyczące wentylacji. I to zarówno pomieszczeń mieszkalnych, jak i tzw. higieniczno-sanitarnych, czyli łazienek i WC, kuchni, a także kotłowni.
Rozszczelnienie w okuciach okiennych
Jeśli chodzi o wietrzenie za pomocą okien, to powszechnie znana jest funkcja mikrowentylacji, nazywana też mikrouchyłem, oferowana w okuciach obwiedniowych. Dzięki odpowiedniemu położeniu klamki w skrzydle rozwierano-uchylnym i uchylnym powstaje szczelina, przez którą do wnętrza napływa powietrze. Okucie może być przy tym wyposażone w blokadę uniemożliwiającą otwarcie skrzydła z zewnątrz.
Innym rozwiązaniem są okucia odstawne. Mają zastosowanie w oknach, a także drzwiach tarasowych. Ich istotą jest możliwość wybrania takiego położenia klamki, że całe skrzydło odsuwa się od ramy na 6 mm. Powstaje na całym obwodzie szczelina, niewidoczna z zewnątrz, służąca do wentylacji. Okucie odstawne w pozycji wietrzenia zachowuje swoje cechy przeciwwłamaniowe w klasie RC2.
Wygodę korzystania z mikrorozszczelnienia zapewniają napędy uchylająco-ryglujące. Są zintegrowane z okuciami obwiedniowymi i najczęściej podłączone do instalacji elektrycznej. O intensywności wietrzenia decydują czujniki siły wiatru, temperatury, czy zanieczyszczenia powietrza, a także włączniki czasowe, bądź system tzw. inteligentnego budynku.
Wentylacja przez nawiewniki
Niewątpliwie najbardziej znane są różnego rodzaju nawiewniki, czyli nawietrzaki. Umieszcza się je w ramie ościeżnicy lub skrzydła, nad zespoleniem szybowym, a nawet w skrzynce rolety zewnętrznej. Systematyzując te produkty pod kątem istoty działania, wymienić można nawiewniki ciśnieniowe manualne i automatyczne oraz higrosterowane. Ich wykończenie i kolorystyka umożliwiają estetyczne dopasowanie do każdego okna, przy czym jego ramy mogą być z dowolnego materiału.
Wielkość przepływu powietrza, które jest kierowane ku sufitowi, zależy od konstrukcji nawiewnika. Urządzenia automatyczne i manualne składają się z regulatora (w pomieszczeniu) i czerpni (na zewnątrz). W czerpni może być umieszczony filtr przeciw zanieczyszczeniom, w tym pyłkom roślin; może też być przekładka izolująca termicznie lub akustycznie.
W nawiewnikach manualnych wymiana powietrza jest stała i zależy od ręcznego ustawienia uchyłu klapki na czerpni. Urządzenia automatyczne sterowane są za pomocą dławika regulującego wielkość szczeliny wentylacyjnej, dzięki reagowaniu na różnicę ciśnienia między otoczeniem a wnętrzem domu. Możliwa jest też regulacja ręczna.
W nawiewnikach higrosterowanych pomiędzy czerpnią a listwą nawiewną znajduje się przekładka w postaci taśmy poliamidowej, która otwiera lub zamyka przysłonę regulatora przepływu. Stopień otwarcia zależy od wilgotności względnej powietrza w pomieszczeniu, zawierającej się w przedziale ok. 30-70%. Oprócz tego można ręcznie ustawić stopień otwarcia i przymknięcia.
Wśród nawiewników są też mniej znane konstrukcje. Należy tu wspomnieć o nawiewnikach wrębowych (odmienne wersje są przeznaczone do okien z różnych materiałów). W dolnej części ościeżnicy, po obu stronach skrzydła, znajdują się otwory, przez które powietrze dostaje się do wrębu i wędruje ku górze. We wrębie górnego ramiaka ościeżnicy zamontowana jest klapka regulowana automatycznie, która służy jako nawiew. Stopień otwarcia nawiewnika zależy od ciśnienia na zewnątrz i w pomieszczeniu; można sterować nim też ręcznie.
Inną konstrukcją jest kompaktowy nawiewnik okienny z odzyskiem ciepła (aż do 62%), przy czym nie ma konieczności odprowadzania kondensatu. Urządzenie montuje się m.in. w górnej części nadproża. Maksymalna wymiana powietrza wynosi 42 m3/h, a wydajnością nawiewnika steruje czujnik jakości powietrza.
Ochrona czystości powietrza
Wymiana powietrza poprzez okucia okienne czy nawiewniki wiąże się z ryzykiem, iż to napływające z zewnątrz będzie zanieczyszczone. Są jednak rozwiązania pozwalające zmniejszyć ich ilość. Wspomnieliśmy o filtrach przeciwpyłkowych, montowanych w niektórych urządzeniach. Należy jeszcze napisać o siatkach przeciwpyłowych, tzw. antysmogowych, i przeciwko insektom.
Siatki przeciwpyłowe stanowią barierę dla smogu, kurzu, spalin, pyłków, roztoczy, aerozoli i zarodników roślin. Są też w stanie powstrzymać rozprzestrzenianie się zarodników pleśni i bakterii, przy czym nie stanowią bariery dla powietrza, innych gazów i pary wodnej. Zbudowane są z tkaniny z nanowłókien o zdolności filtrowania 100 proc. cząstek o wielkości ok. 2,5 mikrona.
Siatki przeciwpyłowe przeznaczone są do montażu m.in. na oknach i drzwiach. Umieszcza się je od strony zewnętrznej, przed stolarką. Siatki przeciwinsektowe wykonywane są z włókna szklanego. Niewielkie oczka nie hamują przepływu powietrza, ale powstrzymują nawet bardzo małe owady. Siatka może być montowana w ramce od zewnętrznej strony okna lub drzwi – w tym przypadku umieszczona jest na zawiasach. Często spotyka się rolety zewnętrzne połączone z siatką; osłonami steruje się niezależnie.
Wentylacja a prawo
Dla inwestora szczególnie ważnych jest kilka zapisów znajdujących się w rozporządzeniu Ministra Infrastruktury w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie. Określa ono, że w mieszkaniach strumień powietrza zewnętrznego doprowadzanego do pomieszczeń nie powinien być mniejszy niż 20 m3/h na osobę przewidywaną na pobyt stały w projekcie budowlanym. W przypadku zastosowania w pomieszczeniach innego rodzaju wentylacji niż mechaniczna nawiewna lub nawiewno-wywiewna, dopływ powietrza zewnętrznego należy zapewnić przez urządzenia nawiewne umieszczane m. in. w oknach i drzwiach balkonowych. Skrzydła okien oraz nawietrzaki powinny być przy tym zaopatrzone w urządzenia pozwalające na łatwe ich otwieranie i regulowanie wielkości otwarcia także przez osoby niepełnosprawne.