Ochrona przeciwpożarowa oznacza działania związane z zabezpieczeniem życia, zdrowia i mienia przed ogniem. Związana jest też z zapobieganiem powstawania i rozprzestrzeniania się pożaru. W odniesieniu do domów jednorodzinnych znajdziemy jednak niewiele zapisów prawa precyzujących obowiązki inwestora w tej kwestii.
Ustawodawcy w zasadzie nie narzucają ograniczeń co do konstrukcji i wyposażenia domu, licząc zapewne na wyobraźnię właściciela. Najważniejszym jednak dokumentem, którym należy się kierować budując i użytkując własny dom jest Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz. U. Nr 75, poz. 690) z późniejszymi zmianami.
Przyjrzyjmy się najważniejszym zapisom rozporządzenia.
Domy jednorodzinne bez wymagań
Budynki mieszkalne jednorodzinne (zaliczane do kategorii ZLIV), nie przekraczające wysokości 3 kondygnacji naziemnych, zwolnione są z wymagań dotyczących klasy odporności pożarowej. Nie są sformułowane przepisy dotyczące garaży. Nie ma też obowiązku zapewnienia drogi przeciwpożarowej ani zewnętrznych hydrantów do gaszenia pożaru. Także schody wewnętrzne mogą nie spełniać wymagań stawianych drogom ewakuacyjnym.
Jednak producenci stolarki budowlanej oferują wyroby spełniające zadania ochrony ppoż. W tym przypadku najważniejszym dokumentem odniesienia jest norma PN-EN 13501-2:2016-07 Klasyfikacja ogniowa wyrobów budowlanych i elementów budynków. Część 2: Klasyfikacja na podstawie badań odporności ogniowej, z wyłączeniem instalacji wentylacyjnej. W kontekście stolarki dotyczy ona elementów nośnych, pełniących funkcję oddzielającą w przypadku pożaru, w tym zawierających przeszklenia ścian, stropów i dachów. Także elementów nienośnych lub nienośnych części obiektów, w tym zawierających przeszklenia: ścian działowych, fasad, ścian zewnętrznych, drzwi przeciwpożarowych i dymoszczelnych.
Odporność ogniowa stolarki jest klasyfikowana głównie z uwagi na szczelność ogniową (E) oraz izolacyjność ogniową (I). Zazwyczaj wyroby przeciwpożarowe uwzględniają oba parametry. Najwyższą klasą jest EI 120, co oznacza, że przegroda opiera się działaniu ognia i wysokiej temperatury przez 120 minut. Najniższa zaś klasa to EI 30. Takie założenia mogą spełniać zarówno okna, jak i przeszklone lub nie drzwi czy ścianki wewnętrzne. Przy czym, jeśli chodzi o przeszklenia, to szkło ppoż. może być zespolone z tym o innych funkcjach, np. przeciwwłamaniowym, termoizolacyjnym czy akustycznym.
Ograniczenia co do budowy
Główne obwarowania w aspekcie ochrony ppoż. dotyczą usytuowania domu jednorodzinnego na działce. Jeśli ma on ściany i dach nierozprzestrzeniajace ognia, powinien być odsunięty od granicy sąsiedniej, niezabudowanej działki na odległość nie mniejszą niż:
- 4 m – gdy od strony granicy posesji jest ściana z oknami i drzwiami;
- 3 m – gdy jest to tzw. ślepa ściana.
Natomiast, gdy sąsiednia działka jest zabudowana, wówczas wymienione odległości obowiązują wobec obu budynków. W pierwszym przypadku będzie to zatem 8 m, ale ściany zwrócone do granicy działek muszą być murowane. Dopuszczalna powierzchnia okien i drzwi to 35 proc. powierzchni ściany. W drugim przypadku odległość między budynkami musi wynosić 6 m, ale przegrody nie muszą być ścianami oddzielenia przeciwpożarowego. Obejmuje to również sytuację, gdy jedna z przegród jest ścianą oddzielenia przeciwpożarowego. Większe odległości są wymagane: 12 m, gdy ściana lub dach któregoś budynku mogą rozprzestrzeniać ogień i 16 m gdy dotyczy to ścian w obu budynkach. Przy czym nie jest ważne, czy mają one okna i drzwi.
Wróćmy jeszcze do ścian oddzielenia przeciwpożarowego. Są one wymagane jako przegrody oddzielające segmenty w zabudowie szeregowej, atrialnej oraz bliźniaczej. Klasa odporności powinna wynosić co najmniej EI 60. Ściana taka musi być wzniesiona na własnym fundamencie i wysunięta na co najmniej 0,3 m poza lico ściany zewnętrznej. W innym przypadku należy na całej wysokości ściany zewnętrznej zastosować pionowy pas z materiału niepalnego o szerokości co najmniej 2 m, w klasie odporności ogniowej EI 60.
Bezpośrednie zagrożenia
Wiele uwagi poświęcono w rozporządzeniu wymaganiom przeciwpożarowym dla palenisk i instalacji. Wspominamy je dlatego, że niemal w każdym domu jednorodzinnym znajdziemy kominek lub piec centralnego ogrzewania. A co za tym idzie, również komin.
Palenisko powinno być umieszczone na podłożu niepalnym. Gdy podłoga jest łatwo zapalna, przed drzwiczkami należy ją zabezpieczyć pasem materiału niepalnego o szerokości co najmniej 0,3 m i tyle samo sięgającym poza krawędzie drzwiczek. Otwarty kominek powinniśmy zbudować w odległości nie mniejszej niż 0,6 m od łatwo zapalnych części budynku. W pomieszczeniach ze stropem drewnianym należy wtedy przewidzieć okap z materiałów niepalnych, wystający co najmniej 0,3 m poza krawędź paleniska.
Piece z kamienia, cegły, kafli i innych materiałów niepalnych oraz przewody spalinowe i dymowe powinny być oddalone od łatwo zapalnych, nieosłoniętych części konstrukcyjnych budynku co najmniej 0,3 m.
Jeśli chodzi o przewody spalinowe i dymowe, to z punktu widzenia mieszkańca domu jednorodzinnego nie jest najważniejsza ich konstrukcja, ani użyte do wybudowania materiały. Takie zalecenia muszą znaleźć się w projekcie domu. Ważne jest natomiast to, co może wydarzyć się podczas eksploatacji. Istotna więc jest informacja, że odległość między wylotem przewodu spalinowego i dymowego a najbliższym skrajem korony drzew dorosłych powinna wynosić co najmniej 6 m. Jeśli więc kupujemy działkę zadrzewioną, trzeba koniecznie zwrócić na to uwagę. Jeśli zaś sadzimy drzewka, to dowiedzmy się, jakie będą, gdy dorosną.
***
Odnośnie ochrony przeciwpożarowej domów jednorodzinnych nie ma, jak widać, szczególnych wymagań. Także jeśli chodzi o bezpieczeństwo eksploatacji. Nie jest konieczne np. montowanie czujników przeciwpożarowych czy zraszaczy, umieszczania gaśnic. Lecz żaden przepis nie zabrania stosowania takich zabezpieczeń. Zapewnienie ochrony przeciwpożarowej leży przecież głównie w interesie i gestii inwestora. On też powinien odwołać się do swojej wyobraźni i przeanalizować, co się bardziej opłaca: zabezpieczenie przez żywiołem, czy liczenie na to, że nic się nie stanie.